EVROPSKE ŠEME KVALITETA
Originalnost – naziv zaštićen na evropskom nivou
Proizvodi sa evropskim simbolom, odnosno njihov naziv i receptura, zaštićeni su na evropskom nivou. Naziv zaštićenog proizvoda mogu da koriste samo sertifikovani proizvođači.
Kvalitet – viši nivo kontrole kvaliteta
Redovne nezavisne kontrole u pogonima proizvođača obezbeđuju zagarantovani kvalitet proizvoda.
Poreklo – neprocenjivo kulinarsko nasleđe Slovenije
Simbol EU kvaliteta nose samo izuzetni proizvodi koji dokazuju posebnu vrednost regionalnog porekla i/ili tradicije, kao i načina proizvodnje!
Tradicija – jedinstveno i izuzetno nasleđe prethodnih generacija
Proizvodi koji su se formirali prenošenjem sa kolena na koleno imaju poseban kvalitet, ugled i druge karakteristike – autentični su!
Poverenje – evropski simboli kvaliteta su garancija izuzetnosti
Proizvod označen EU simbolom kvaliteta je vredan vašeg poverenja.
Odlični ukusi – u mozaiku gastronomskog bogatstva Evrope
Izuzetno kulinarsko nasleđe Slovenije kojem EU namenjuje posebnu zaštitu i tretman.
Evropske šeme kvaliteta
Evropske šeme kvaliteta definisane su evropskim i nacionalnim zakonodavstvom i omogućavaju zaštitu naziva poljoprivrednih proizvoda i namirnica, kao i njihove recepture i načina proizvodnje. Zaštita naziva predstavlja prvi stepen u postupku označavanja zaštićenih namirnica. Pravo na upotrebu EU simbola kvaliteta proističe iz dobijenog sertifikata koji proizvođač zaštićenog proizvoda dobija tokom postupka procene usklađenosti koji izvodi nezavisno sertifikaciono telo. EU simbolom kvaliteta Evropska unija i države članice podstiču prepoznavanje proizvoda koji imaju visoku dodatnu vrednost i usmeravaju potrošače da izaberu kvalitetnu hranu. Evropski simboli kvaliteta označavaju zaštićenu oznaku porekla, zaštićenu geografsku oznaku i zagarantovanu tradicionalnu posebnost.
Svrha ovih oznaka je da pomognu potrošačima da prepoznaju tradicionalni kvalitet poljoprivrednih proizvoda koje kupuju. Drugim rečima: ako proizvod nosi simbol evropske šeme kvaliteta, to znači da zaslužuje poverenje. Oznake potvrđuju autentičnost proizvoda bilo u smislu njihovog regionalnog porekla, bilo u smislu njihovog tradicionalnog načina proizvodnje. Sa druge strane, evropske šeme kvaliteta pomažu proizvođačima ovako označenih proizvoda da zakonom zaštite svoje proizvode od kopiranja ili zloupotrebe naziva proizvoda.
Šeme i simboli evropskog kvaliteta
ZGO – Zaštićena geografska oznaka (eng. PGI)
Evropskim znakom Zaštićena geografska oznaka označeni su proizvodi koji su registrovani u EU kao poljoprivredni i prehrambeni proizvodi koji vode poreklo i koji su blisko povezani sa određenim geografskim područjem – regionom, mestom ili državom – sa posebnim kvalitetom, ugledom ili nekim drugim posebnim karakteristikama. Bar jedna od faza proizvodnje, obrade ili pripreme proizvoda mora se odvijati na tom lokalitetu.
Zaštićeno ime porekla (eng. PDO)
Evropskim znakom Zaštićeno ime porekla označeni su poljoprivredni i prehrambeni proizvodi koji su registrovani u EU i koji su posebnog kvaliteta, ugleda ili nekih drugih posebnih karakteristika i koji su u potpunosti povezani za određenom geografskom oblašću. Tamo su proizvedeni, obrađeni i pripremljeni upotrebom specifičnog, priznatog znanja i sirovina iz te oblasti.
Garantovano tradicionalni specijalitet (eng. TSG)
Evropskim znakom Garantovano tradicionalni specijalitet označeni su poljoprivredni i prehrambeni proizvodi registrovani u EU koji su proizvedeni na tradicionalni način, od tradicionalnih
sirovina, ili sadrže tradicionalne sastojke. Oznakom garantovanog tradicionalnog specijaliteta prevashodno se štiti receptura ili način proizvodnje dok sama proizvodnja nije geografski ograničena.
Put do zaštite tradicionalnog proizvoda kroz priču o Kranjskoj kobasici
Osnivanje udruženja proizvođača Kranjske kobasice
Slovenački proizvođači su 2005. godine registrovali pravni subjekat proizvođača Kranjske kobasice sa organizacionim oblikom GIZ (slovenački: gospodarsko interesno združenje – ekonomsko interesno udruženje) s namerom da Kranjsku kobasicu uključe u šemu kvaliteta i zaštite njeno ime geografskom oznakom (a time i čuvanje tradicionalne proizvodnje Kranjske kobasice i njenog izvornog naziva).
Pravni osnov: Pravilnik o priznavanju grupa proizvođača posebnih poljoprivrednih proizvoda, odnosno namirnica – Sl. glasnik Republike Slovenije, br. 33/2005.
Priprema specifikacije
Proizvođači Kranjske kobasice (GIZ) u saradnji sa nadležnim stručnjacima počeli su da pripremaju jedinstveni dokument, nazvan Specifikacija Kranjska kobasica, koji predstavlja osnovni dokument za nastavak postupaka u procesu zaštite proizvoda kako na nacionalnom nivou, tako i na nivou EU.
Specifikacija: osnovni dokument za zaštitu proizvoda koji mora da sadrži jasne podatke o povezanosti proizvoda sa teritorijom (definisanje geografskog područja), istorijskim činjenicama koje su povezane sa proizvodom i imenom i koji mora da sadrži precizno propisanu recepturu i proizvodni postupak po koracima, uključujući i zahteve u vezi sa fizičkim, hemijskim i organoleptičkim svojstvima koje proizvod mora da dostigne.
Posebne zahteve u vezi sa označavanjem zaštićenog proizvoda mogu činiti deo Specifikacije, a mogu se odrediti i internim Pravilnikom grupe proizvođača.
Primer Kranjske kobasice: Svi sertifikovani proizvođači koriste jedinstven način označavanja na omotu ili etiketi – kolektivni brend (logotip) “Kranjska klobasa-zašpiljeno dobra”, simbol kvaliteta ZGO i logotip proizvođača.
Pravni osnov: Uredba br. 1151/2012 Evropskog parlamenta i Saveta o šemama kvaliteta poljoprivrednih proizvoda i namirnica.
Potvrđivanje Specifikacije Kranjska kobasica (MKGP) i pravo na upotrebu nacionalnog simbola kvaliteta (ZGO)
Nadležno ministarstvo (Ministarstvo za poljoprivredu, šumarstvo i ishranu Republike Slovenije (MKGP)) potvrdilo je Specifikaciju 2008. godine u skladu sa Pravilnikom o postupcima za priznavanje oznaka posebnih poljoprivrednih proizvoda, odnosno namirnica, Sl. glasnik Republike Slovenije, br. 76/03, 18/04 i 47/05, i objavom Pravilnika o Kranjskoj kobasici sa zaštićenom geografskom oznakom u Službenom glasniku (Sl. glasnik Republike Slovenije, br. 29 od 21.03.2008. godine), Kranjska kobasica je uvršćena u šeme kvaliteta hrane sa statusom proizvoda koji je na nacionalnom nivou zaštićen geografskom oznakom.
Upis grupe proizvođača u registar proizvođača zaštićenog proizvoda (kod MKGP)
Potvrđivanjem Specifikacije i upisom grupe proizvođača u nacionalni registar ispunjen je uslov za uključivanje proizvođača u postupak sertifikacije.
Sertifikacija proizvođača
GIZ proizvođača Kranjske kobasice je nosilac (zajedničkog) sertifikata Kranjske kobasice i u okviru svog delokruga nadležan je za kontrolu kvaliteta proizvoda – u postupcima redovnih godišnjih procena u pogonima proizvođača, a nezavisnu spoljnu procenu izvodi sertifikaciono telo.
Sertifikovani proizvođači po okončanju postupka sertifikacije dobijaju pravo na korišćenje naziva proizvoda (Kranjska kobasica) i pravo (kao i dužnost) označavanja proizvoda simbolom kvaliteta.
Naziv “Kranjska kobasica” mogu da koriste isključivo sertifikovani proizvođači. Proizvođač može biti fizičko ili pravno lice koje proizvodi Kranjsku kobasicu u skladu sa Specifikacijom koju je potvrdilo Ministarstvo za poljoprivredu, šumarstvo i ishranu i u skladu sa ostalim aktima koji definišu geografsku zaštitu Kranjske kobasice, kao i važećim propisima za proizvodnju i prodaju namirnica.
Po okončanju postupka zaštite na nacionalnom nivou može da se pokrene postupak zaštite na nivou Evropske unije.
Postupak za zaštitu Kranjske kobasice na nivou Evropske unije i pravo na upotrebu evropskog simbola kvaliteta
GIZ Kranjska kobasica u saradnji sa MKGP je 2009. godine pokrenula postupak za zaštitu naziva „Kranjska kobasica” na nivou Evropske unije. Na osnovu studije dokumentacije, stručnjaci Evropske unije mogu zbog pravnih razloga ili preslabe argumentacije da odbiju zahtev, a u slučaju izdavanja odobrenja Specifikacija (njen sažetak u jedinstvenom dokumentu) objavljuje se u Službenom glasniku Evropske unije. Time države članice dobijaju mogućnost da izraze neslaganje sa registracijom zaštite predloženog naziva. U slučaju žalbi, to je najduža faza u postupku zaštite na nivou Evropske unije, jer se posledično odvijaju dugotrajni postupci usklađivanja i pregovora između država članica, što može trajati više godina.
Po završetku ovog perioda sledi odluka Evropske komisije, koja je u slučaju Kranjske kobasice odlučila u korist slovenačkih proizvođača i ime „Kranjska kobasica” upisala u registar zaštićenih proizvoda (ZGO) na nivou Evropske unije (Izvršna uredba komisije EU 2015/11).
Registracijom zaštite imena na nivou Evropske unije sertifikovani proizvođači dobijaju pravo na korišćenje EU simbola kvaliteta i jedini na zajedničkom tržištu mogu da koriste zaštićeno ime (Kranjska kobasica).
Postupak za međunarodnu zaštitu kolektivne marke
Zahtev za međunarodnu zaštitu kolektivnog brenda „Kranjska klobasa/zašpiljeno dobra” na tržištu Makedonije, Crne Gore i Srbije predat je maja 2017. godine nadležnoj kancelariji za patente. Međunarodna zaštita brenda „Kranjska kobasica“ na ovim tržištima odobrena je 2018. godine.
Objava: WIPO Gazette br. 43/2018.